Facebook
Twitter
Google+
RSS
- Anasayfa
- Kubilay S. Öztürk
KİRLETİCİLER, JEOTERMAL VE ÇÖZÜM
ÇEVRE GÜNDEMÄ°
DeÄŸerli dostlar, birkaç haftadır Edremit Körfezi’ndeki kirlilik sorunu üzerinde durduk ısrarla. Bu hafta, baÅŸka bir güncel çevre sorununa da deÄŸinerek toparlayacağız artık bu konuyu. Göreceksiniz ki, sorunlar bir zincirin halkaları gibi birbirine baÄŸlılar, çözüm ise çevre sorunlarına en geniÅŸ açıdan bakmaktan geçiyor.
Bugüne kadar yazdıklarımda görüldü ki, Edremit Körfezi özellikli bir bölgedir. Bir hassas su alanıdır. Bilim bunu söylüyor. Bu tür su alanlarının kıyısındaki yerleÅŸimlerden çıkan kanalizasyon atıklarının arıtılması için, kurulacak tesislerin ise “ileri arıtma” özelliÄŸi taşıması, hem bilimin ve hem de yasaların bir gereÄŸidir. Åžimdilik, Körfez ilçelerimiz bu gereÄŸin çok uzağında bulunuyorlar. Kamuya ait arıtmalar konusunda sorumlu kurum BASKÄ°’dir, doÄŸru. Ancak arıtmalar konusundaki tek sorumlu kurum da deÄŸildir. Körfez’de otel, motel, site ve benzerlerinin de kullandıkları onlarca özel arıtma tesisleri bulunuyor. Bunların denetlenmesi, yeterlik analizleri ve gerektiÄŸinde cezai iÅŸlem uygulanması hususu ise Çevre Ä°l MüdürlüÄŸü’nün sorumluluÄŸunda.
Körfezi kirleten bir diÄŸer faktör de akarsularımızın, derelerimizin durumudur. Derelerimiz, denize kirlilik taşıyan kanallar durumuna gelmiÅŸtir günümüzde. ÖrneÄŸin, yıllardır Havran’ın arıtma tesisi yoktu ve ilçenin hiçbir iÅŸleme tabi tutulmayan tüm kanalizasyonunu Havran Çayı, Burhaniye sahillerine taşıyordu. BASKÄ°, 2019 Temmuz’unda Havran’ın arıtma tesisini bitirdi ve devreye aldı nihayet ama Havran Çayı hala denize kirlilik taşımaya devam ediyor. Neden? Çünkü, Havran Çayı’nın geçtiÄŸi güzergahta çok sayıda besi ve tavuk çiftliÄŸi var, konserve ve zeytin fabrikaları var, bunlar Havran Çayı’nı kirletmeye devam ediyorlar. Ä°lgilenmesi gereken kurum ise Tarım Ä°l MüdürlüÄŸü.. Tabii bir de bazı kırsal mahallelerin hala kanalizasyonu yok, bunlar da çayı kirletmeye devam ediyor ki, bu husus BASKÄ°’nin görevi.. Öte yandan derenin genel anlamda kirleticilerden korunması ve bunlara karşı önlem alınması ise Devlet Su Ä°ÅŸleri’nin görevi..
Bir diÄŸer örnek olarak Edremit Çayı’na da bakalım. Eybek Dağı eteklerinden doÄŸan üç kaynağın birleÅŸmesiyle oluÅŸan çay, Emin Kuyu’daki eski vahÅŸi çöp depolama alanına gelinceye kadar temiz akıyor. Ä°lk yoÄŸun kirlenmeyi burada yaşıyor. Bu eski çöp alanı, bütün kirliliÄŸini çaya kusuyor. Bu çöplüÄŸün rehabilitasyonu ise Balıkesir BüyükÅŸehir Belediyesi’nin sorumluluÄŸunda. Edremit Çayı sonra akmaya devam edip kentsel alana girince, muhtelif yerlerdeki kanalizasyon kaçakları ve jeotermal deÅŸarjları dereye karışıyor. Bu karışanların bir kısmı Edremit Belediyesi’nin, bir kısmı da BASKÄ°’nin sorumluluÄŸunda. Derken kentsel alandan çıkan çaya, bu sefer arıtma tesisine giden kolektör hatlarında oluÅŸan taÅŸmalar sonucu kanalizasyon karışıyor, tarımsal kirleticiler karışıyor. En büyük kirlenmeyi ise denize ulaÅŸmadan hemen önce, Zeytinli Arıtma Tesisi’nin yanından geçerken yaşıyor çay. Burada yoÄŸun deÅŸarj var tesisten ve özellikle yazın dehÅŸetli koku yayıyor çevresine. Nihayetinde de, çay denize dökülüyor. Peki, Edremit Çayı’nı bu hale getiren kimler? Saydığım bunca sorumlu kurum ve kuruluÅŸ, durumu görüyor ama seyrediyor sadece. BASKÄ°’nin ise, koca bir çayı bir taraftan alıp, diÄŸer taraftan temizleyerek çıkartacağı bir tesisi yok ne yazık ki. Gerçekçi olalım.
Karayolları Bölge MüdürlüÄŸü, kentsel alan dışında kalan köprü, menfez ve yaÄŸmur suyu kanallarını inÅŸa etmek ve bakmakla görevli. Bunlar yaÄŸmur sularının denize akışını saÄŸlıyor. Ancak bunlara karışan kirleticilere hiçbir yaptırım uygulama yetkisi yok. SaÄŸlık Bakanlığı Halk SaÄŸlığı Genel MüdürlüÄŸü, yazın Mayıs-Eylül ayları arasında 15 günlük periyotlarla, sahillerimizde belirlenen noktalardan yüzme suyu numunesi almak ve tahlil ederek kamuoyuna açıklamakla görevli. Ancak, sonuçlar nedense yaz aylarında ve bunca nüfus yoÄŸunlaÅŸması varken hep “iyi” çıkıyor. Derelerin denize döküldüÄŸü noktalarda ise kokudan durulmuyor . Oralara yakın sahillerde denize girenler ise aynı bakanlığın hastanelerini doldurmaya devam ediyor.
Özetle dostlar, Edremit Körfezi’ni kirleten faktörler pek çok. Bununla ilgilenmesi gereken, sorumlu kurumları sayısı da pek çok. Kirlilikle baÅŸ edebilmenin yolu, sadece BASKÄ° arıtmalarının mütekamil hale getirilmesi deÄŸil. Arıtmaların hem kapasite ve hem de kabiliyet açısından yeterli hale getirilmesi, iÅŸin ilk adımı. Buna da hemen baÅŸlamak gerekiyor. Öyle 2023’e kadar uzatılacak bir çözüme tahammül yok bu iÅŸin. Sonra özel arıtmaların düzenlenmesi ve denetime alınması gerekiyor. Derelerin kontrolü ve kirleticilerden arındırılması gerekiyor. Kırsal mahallelerin kanalizasyonlarını en yakın dereye boÅŸaltmalarına önlem almak gerekiyor. Foseptik ile idare eden sahil bölgelerin, kanalizasyona kavuÅŸturulması gerekiyor ve diÄŸerleri..
“DiÄŸerleri de ne olabilir?” derseniz, bunu da güncel bir örnek üzerinden konuÅŸalım isterseniz. Resmi Gazete’nin 11.01.2020 tarihli sayısında bir ilan yayımlandı. Burada, Balıkesir ValiliÄŸi Yatırım Ä°zleme ve Koordinasyon BaÅŸkanlığı uzun bir tablo ile pek çok jeotermal sahaları sıralıyor ve 5686 sayılı Jeotermal Kaynaklar ve DoÄŸal Mineralli Sular Kanunu’nun 10. maddesinin 1.fıkrasının (c) bendi gereÄŸince ihale edileceÄŸini ilan ediyordu. Toplam 11 noktayı ve Burhaniye, Edremit, Ayvalık, Manyas, Bandırma, Balya, Sındırgı ve Susurluk ilçelerini kapsıyor. Ä°hale edilecek alanların önemli bir kısmı, Edremit Körfezi kıyısında yeralıyor. Tabloda koordinatları verilen bu sahalardan iki tanesi ise Edremit ilçemizin Bostancı, Çıkrıkçı, Altınkum yerleÅŸimleri arasındaki bölgede bulunuyor. Aslında bölgemiz “jeotermal” kavramına hiç de yabancı deÄŸil. Fay hatları üzerinde, maÄŸmaya yakın yeraltı sularının sıcaklığından, çok eski çaÄŸlardan beri yararlanılmış. Eski hamam ve termal su kaynağı dolu bölgemiz. Günümüzde ise, jeotermal kaynaklardan yararlanılarak Edremit merkez ve Güre’de konut ısıtması yapılıyor. Bunu yapan ÅŸirketler, yerel yönetimlerin öncülüÄŸünde oluÅŸturulmuÅŸ. Ayrıca, termal oteller ve siteler var. Termal turizmi yoÄŸun. Havanın temiz olması ile termal sular yan yana gelince, önemli bir çekim merkezi oluÅŸturuyor bölgemiz saÄŸlık açısından. Bu alanda, jeotermal suların 100-300 metrelerden çekilmesi sözkonusu. Tek sorun, termal suların kullanıldıktan sonra rezervuarına geri basılmaması. Bu sular, dereler vasıtasıyla denize akıtılıyor. Önlem alınması gereken bir husus bu. Termal suların içeriÄŸinde sülfür yoÄŸunluÄŸu olmadığı için, halktan fazla ÅŸikayet de gelmiyor ve bu konu yıllardır ihmal ediliyor. Fakat bu seferki ihalede, ne yazık ki sözkonusu alanların yatırım planları ve ulaşılmak istenen hedef ısı dereceleri belli deÄŸil. Bu sahaların ihale ile “jeotermal enerji santrali” kurmak isteyen ÅŸahıs veya ÅŸirketlerin eline geçmesi, Körfez bölgemiz için tam bir felaket anlamına gelecektir. Parası olan bir ÅŸirket, 1.000-2.000 metrelerden, derin sondaj yapıp 130-200 derece jeotermal akışkanlara ulaşır ve bundan enerji üretmeye kalkarsa, bölgemiz mahvolur. Körfez’de zeytin ve turizm, temel geçim kaynaklarıyken, birileri JES’leri bu bölgeye getirmeye kalkarlarsa, bir geleceÄŸimizin de kalmayacağı açıktır. JES’lerin buharına ve akışkan çamuruna, ne zeytin dayanır, ne de insan..
Åžimdi, bu yazının yayımlandığı tarihte, yani 21 Ocak’ta yapılması planlanan bu ihalede, “kıyı hatlarındaki jeotermal sahaları, konut ısıtma ve termal tesis dışındaki amaçlarla kullanılamaz” ibaresinin bulunmasını beklemek tüm bölge halkının hakkı deÄŸil midir? Ne iÅŸi var JESlerin körfez kıyılarında, zeytin alanlarında? Ya ihaleyi alan, JES yapmaya kalkarsa? Biz her seferinde, başımıza geldikçe mi konuÅŸup tartışacağız bu sorunları? Ä°ÅŸte, başından beri anlatmaya çalıştığım tüm sorunlarda ve güncel olan JES sorununda, bütün temel kuralları ve ana hatları önceden belirleyecek olan bir “Körfez Master Planı” gerekli bize. DoÄŸrusu budur. Bütün geliÅŸmiÅŸ ülkelerde iÅŸler böyle yapılıyor. Bilinmezler içinde, başımıza geldikçe çözüm araÅŸtırarak veya yatırım peÅŸinde koÅŸarak, yaÅŸamı kontrol etmek mümkün olabilir mi? Master Plan’da, konut nerede olacak, tavuk çiftliÄŸi nerede; hangi arıtma tesisi, hangi tarihe yetiÅŸtirilecek; altyapı yoksa nerelere inÅŸaat izni verilmeyecek; hangi bakanlık birimi, hangi iÅŸi, ne zaman ve nasıl yapacak; Balıkesir BüyükÅŸehir Belediyesi ve BASKÄ° ile ilçe belediyeleri ve merkezi hükumet birimleri nasıl uyum içinde bu planı yürütecekler gibi tüm hususlar belirlenmelidir. Bu olmadan, Körfez’e ve kirlilik sorununa kalıcı ve rasyonel bir çözüm bulunamaz. “Ä°ÅŸ yapılıyor” dedirtmek için veya seçim zamanı gösteriÅŸ için, yatırımlara giriÅŸerek deÄŸil; aklın ve bilimin emrettiÄŸi gereklilikler yerine getirilerek çözüm yaratılır. Bunun ilk adımı da, Balıkesir BüyükÅŸehir Belediyesi tarafından Körfez’e yönelik bir Çalıştay düzenlenmesi ve bu konunun tüm taraflarca, etraflı ÅŸekilde, üniversitelerle, bilim insanlarıyla tartışılması olmalıdır. Plan da, buradan çıkacak sonuçlara göre oluÅŸturulur. Kamuoyunun beklentisi bu yöndedir.
Deniz kirliliÄŸi konusuna tekrar döneceÄŸiz dostlar.. Ancak biraz da baÅŸka konuları ele almak gerekiyor. Haftaya farklı bir konuya gireceÄŸiz.
KUBÄ°LAY S. ÖZTÜRK
